- 02166129745
- info@araco.ir
یکی از اصلی ترین مباحث پیشرفته در بحث نقشه کشی و بدون شک تلرانس (تلورانس غلط مصطلح) گذاری است. البته مبحث تلرانس به قدری مفصل است که می تواند به خودی خود شامل چند جلد کتاب شود اما در اینجا سعی بر آن است تا حداکثر اطلاعات مفید و کاربردی را به صورت خلاصه به شما عزیزان منتقل کنیم.
بطور کلی تلرانس ها (تلورانس) شامل دو بخش کلی تلرانس های ابعادی و انطباقی می شوند. همانطور که میدانید در ساخت قطعات و حتی اندازه گیری همیشه خطا وجود دارد. البته که میتوان میزان خطا را با استفاده از تجهیزات دقیق تر، شرایط تعریف شده و روش های جدید کاهش داد اما در هر صورت امکان از بین بردن خطا وجود ندارد.
برای مثال فرض کنید اندازه سوراخی را در یک قطعه 5mm در نظر گرفته اید. از نظر عملی، امکان دستیابی به عدد 5 مطلق غیر ممکن است، و قطعا این مقدار چه در هنگام ساخت و چه در هنگام اندازه گیری با خطا همراه خواهد بود. به عنوان مثال ممکن است شما به عدد 5.000005mm و یا 4.9998mm برسید اما این مقدار هرگز دقیقا برابر با 5 میلیمتر بدون اعشار نخواهد بود.
حال پرسش کلیدی که باید از خود بپرسید این است که چه دقتی برای کاری که شما در نظر دارید کافی است؟ مسلما در نگاه اول با خود میگویید هرچه دقت بیشتر باشد بهتر است. اما وقتی با محدودیت مالی (که بدون شک در هر پروژه ای وجود دارد) مواجه می شوید متوجه خواهید شد که طراحی و ساخت یک قطعه، مجموعه و دستگاه بدون در نظر گرفتن هزینه تمام شده و قابلیت رقابت و توجیه پذیری اقتصادی، منطقی نخواهد بود. از این رو برای هر منظور و با توجه به عملکرد و شرایط کاری، جنس قطعات، عمر مد نظر و تعداد چرخه های کاری و بسیاری موارد دیگر، باید محدوده ای مجاز برای خطا در نظر گرفته شود. به این محدوده مجاز برای خطا را تلرانس ابعادی می گویند.
در هنگام اندازه گذاری در سالیدورک، چه در محیط طراحی قطعه (Part) و چه در محیط نقشه کشی (Drawing) امکان تعیین تلرانس فراهم است، اما به مانند سایر مباحث اندازه گذاری و نقشه کشی، پیش فرض هایی وجود دارد. این پیش فرض ها در قسمت DimeXpert قابل مشاهده و تعریف است. با کلیک روی این قسمت (تلرانس) مانند سایر قسمت ها در ابتدا استاندارد کلی نقشه کشی که ISO است مشاهده می شود. در پایین آن استاندارد قسمت DimeXpert قابل تعیین است.
در بخش Methods در صورتی که Block Tolerance را انتخاب نمایید، سه حالت برای تلرانس های (تلورانس) طولی قابل انتخاب است که در زیر آن تعیین می شود. همچنین تلرانس (تلورانس) زاویه ای نیز زیر آن تعیین می شود. اما چنانچه گزینه General Tolerance را انتخاب نمایید بر اساس استاندارد مورد نظر (در اینجا ISO-2768) امکان تعیین استاندارد کلی با وضعیت Fine/Medium/Coarse/Very Coarse وجود خواهد داشت.
تنظیمات اصلی سالید ورک - سالیدورکس - تنظیمات مربوط به تلرانس
انجام پروژه صنعتی سالیدورک – سالیدورکز
مهندسی معکوس دستگاه صنعتی و انواع ماشین آلات
تدریس خصوصی نرم افزار سالیدورک - سالید ورکز
تدریس آنلاین و از راه دور Solidworks
تهیه انیمیشن صنعتی با سالید ورک
انجام رندرینگ صنعتی و تبلیغاتی
شرکت آراکو - محمد قربانعلی بیک
شماره تماس مستقیم : 09124780268
شماره تماس شرکت : 02166561974-02166129745
وبسایت تخصصی سالیدورکز - سالید ورک: www.solidworks-iran.blog.ir
ارتباط با ما در تلگرام : https://telegram.me/m_ghorbanalibeik
مشاهده نمونه پروژه های آراکو در اینستاگرام : https://www.instagram.com/araco.ir
کانال آپارت آراکو - دانلود فیلم فارسی آموزش سالیدورک - سالیدورکز : https://www.aparat.com/araco.ir
در جلسه گذشته توضیحاتی در خصوص مبحث تلرانس ها و تنظیمات آنها داده شد. در این جلسه به تنظیمات زیر مجموعه های مربوط به تلرانس گذاری که هر قسمت را بصورت اختصاصی میتوان تعیین کرد، می پردازیم.
اولین زیر مجموعه بخش DimeXpert قسمت Size Dimension است. در این قسمت 8 گزینه مجزا برای اندازه های مختلف وجود دارد که برای هر گزینه سه حالت انتخاب تلرانس بصورت کلی موجود است. این سه حالت به ترتیب عبارتند از :
- Bilateral: این حالت تلرانس گذاری برای تعیین حد انحراف بالا و پایین بصورت جدا تعریف شده. در شرایطی که این حد انحراف متفاوت باشد (برای مثال طول یک قطعه در حد بالا محدودیت بیشتری دارد تا حد پایین و لذا برای آن تلرانس +0.2/-0.8 انتخاب می کنیم.) از این نوع تلرانس استفاده می شود. بدین معنی که اگر اندازه اصلی قطعه 225mm بوده باشد، تا 0.2 میلیمتر بیشتر و 0.8 میلیمتر کمتر از اندازه مشخص شده، قابل قبول است.
- Symmetric: این حالت که استفاده عمومی تری دارد در شرایطی استفاده می شود که برای حد بالا و پایین حساسیت یکسانی وجود داشته باشد. برای مثال چنانچه یک اندازه در قطعه عدد 28.5mm باشد و تلرانس نوع Symmetric با دقت +-0.05 انتخاب شود، یعنی این اندازه می تواند در محدوده 28.45 – 28.55 باشد و قابل قبول است.
- General: در واقع این حالت شامل کلیه اندازه هایی می شود که طبق استاندارد عمومی مشخص شده (برای مثال ISO 2768) و نوع آن که در جلسه گذشته توضیح داده شد (Fine/Medium/Coarse/Very Coarse) در محدوده تعریف شده می گنجد. حالت General به این معنی است که هر اندازه ای که تلرانس آن مشخص نشده، باید در محدوده ابعادی تلرانس عمومی قرار گیرد. تلرانس عمومی کمک زیادی به ساده سازی نقشه می کند. چنانچه تلرانس عمومی نباشد، تمامی اندازه ها باید تلرانس گزاری شود.
نوع این تلرانس ها و محدوده قابل قبول آنها برای هر هشت گزینه در این قسمت قابل تعریف است.
تنظیمات مربوط به تلرانس ها در قسمت Size Dimension
در جلسه گذشته سه نوع از پرکاربردترین تلرانس ها را توضیح دادیم که شامل Bilateral / Symmetric / General هستند. البته انواع دیگری از تلرانس های پر کاربرد وجود دارند از جمله سیستم انطباق میله و سوراخ.
در این جلسه از آموزش های نرم افزار سالیدورک به توضیح قسمت Size Dimension از بخش DimeXpert می پردازیم:
Diameter: شامل اندازه های مربوط به قطر یا شعاع دایره و یا قطاعی از آن می شود.
Counter bore diameter: سوراخهای مخصوص پیچ های آلن خور. در این سوراخ ها، برای مخفی شدن و یا بیرون نزدن گل پیچ، بصورت استاندارد و پیش فرض برای هر پیچ با اندازه استاندارد، قسمتی برای مخفی شدن گل پیچ در نظر گرفته شده است.
Counter sink diameter: سوراخهای مخصوص پیچ های سر خزینه ای که خود شامل انواع پیچ های سر خزینه ای خودکار، شیار دار، چهار سو و آلن خور می شود. در این سوراخ ها، برای مخفی شدن و یا بیرون نزدن گل پیچ، بصورت استاندارد و پیش فرض برای هر پیچ با اندازه استاندارد، قسمتی برای مخفی شدن گل پیچ در نظر گرفته شده است. البته این قسمت بر خلاف پیچ های آلن خور ساده، زاویه دار است. این تنظیم مربوط به اندازه قطر این شیار ها می باشد.
Counter sink angle: این تنظیم مربوط به زاویه پخ پیچ های سر خزینه ای می باشد.
Length – Slot/Notch: طول سوراخ های به اصطلاح لوبیایی (Slot) که شبیه به یک شیار هستند.
Width – Slot/Notch: عرض سوراخ های به اصطلاح لوبیایی (Slot) که شبیه به یک شیار هستند
Depth: تلرانس مربوط به عمق سوراخ ها در این تنظیم مشخص می شود.
Fillet radius: تلرانس مربوط به شعاع گوشه های گرد.
سه نوع پر مصرف تلرانس عمومی که در جلسه قبل آموزش های سالیدورک توضیح داده شد، برای این هشت گزینه قابل انتخاب هستند.
تنظیمات مربوط به تلرانس ها در قسمت Size Dimension
در این جلسه از آموزش پیشرفته نرم افزار سالیدورک - سالیدورکس و در ادامه مبحث تلرانس ها به توضیح قسمت Location Dimension و Chain Dimension از بخش DimeXpert می پردازیم. در این قسمت ها نیز امکان تعیین تلرانس ها بصورت پیش فرض برای اندازه گذاری های فاصله ای و زاویه ای وجود دارد که به شرح زیر به آن می پردازیم:
Distance: شامل اندازه هایی می شود که فاصله بین دو نقطه یا اندازه یک خط را نمایش می دهند.
Angle: شامل اندازه هایی می شود که زاویه بین دو خط را نمایش می دهند.
در قسمت بعدی که Chain dimension است تلرانس پیش فرض اندازه گذاری زنجیری نمایش داده می شود. اندازه گذاری زنجیری در شرایطی استفاده می شود که تعداد زیادی آیتم در یک راستا نیاز به اندازه گذاری دارند. در این روش یک نقطه مرجع در نظر گرفته شده و سایر اندازه ها بر مبنای آن نمایش داده می شوند.
نمایش اندازه گذاری زنجیری (Chain dimensioning)
سه نوع پر مصرف تلرانس عمومی که در جلسات قبل آموزش های سالیدورک توضیح داده شد، برای این گزینه ها نیز قابل انتخاب هستند.
نوع دیگری از اندازه گذاری زنجیری با نام ordinate dimensioning وجود دارد که همه اندازه ها در یک راستا نمایش داده می شوند. این نوع اندازه گذاری در خلوت تر شدن نقشه تأثیر به سزایی دارد. تفاوت این روش با روش قبلی تنها در نحوه نمایش است. در اندازه گذاری به روش Chain dimension برای تمامی اندازه ها خط اندازه جدا گانه در نظر گرفته می شود اما در روش ordinate dimensioning تمامی اندازه ها در یک خط نشان داده می شوند.
تصویر شماره 1: نمایش اندازه گذاری پله ای (ordinate dimensioning)
ادامه آموزش های مربوط به تنظیمات مخصوص در سالیدورکز و بویژه مبحث اندازه گذاری و تلرانس گذاری را با مبحث تلرانس های هندسی ادامه می دهیم. همان گونه که در گذشته توضیح دادیم، تلرانس ها شامل دو نوع ابعادی و هندسی می شوند. در خصوص تلرانس های هندسی در جلسات گذشته مطالبی بیان شد. اما از این جلسه در خصوص تلرانس های هندسی در نرم افزار سالیدورک توضیحاتی ارائه خواهیم داد.
اما تلرانس هندسی چیست و چه تفاوتی با تلرانس ابعادی دارد؟
قبلا توضیح دادیم که در واقعیت امکان ندارد که بتوانیم میله ای با قطر دقیق 20 میلیمتر بسازیم. لذا با تلرانس گذاری حد مجاز آن را تعیین میکنیم. تلرانس هندسی در واقع انحراف مجاز یک قطعه از فرم ایده آل آن است. برای تلرانس هندسی با توجه به مشخصات آنها 2 دسته کلی وجود دارد:
تلرانس های هندسی غیر وابسته : تلرانس هایی که به جزء دیگری بستگی دارند و در واقع متکی به یک مبنا هستند. این دسته به نوبه خود شامل سه نوع تلرانس های جهت، موقعیت و لنگی می شوند.
تلرانس های هندسی وابسته : تلرانس هایی که به جزء دیگری بستگی ندارند و با نام تلرانس های فرم شناخته می شوند. از جمله این تلرانس ها می توان به انواع تختی، استوانه ای و فرم سطح اشاره نمود
در شکل زیر تلرانس های هندسی و نوع آن مشخص شده اند.
انواع تلرانس های هندسی
مشخص کردن تلرانس برای یک اندازه باید درون مستطیلی با حداقل دو یا سه خانه مجزا (دو خانه برای تلرانس های غیر وابسته و سه خانه برای تلرانس های وابسته) برای تعیین دو یا سه کاراکتر انجام شود. در اولین قسمت از مستطیل در سمت چپ، نوع تلرانس با علامت آن مشخص می شود. در مستطیل بعدی باید محدوده مجاز برای تلرانس تعین شود و در مستطیل سوم (برای تلرانس های وابسته) مبنای تلرانس تعیین می شود.
کادر تلرانس برای تلرانس گذاری غیر وابسته (بالا) و تلرانس گذاری وابسته (پایین)
یک نقشه نمونه برای مشاهده تلرانس گذاری ابعادی و هندسی
در جلسه گذشته از آموزش های نرم افزار سالیدورک، توضیحاتی در خصوص تلرانس هندسی داده شد. البته مبحث تلرانس گذاری بویژه تلرانس های هندسی بسیار گسترده تر از آن است که در مطلبی مختصر بیان شود. با این وجود برای آشنایی با این مفهوم لازم می نمود.
در این جلسه و در ادامه مبحث تولرانس هندسی امکان تنظیم حد مجاز برای سه تلرانس هندسی پر کاربرد در بخش Geometric Tolerance از قسمت DimeXpert وجود دارد.
تلرانس وضعیت که با نماد یگ دایره که در وسط آن علامت علاوه قرار گرفته ، تلرانس سطح که با نماد یک نیم دایره بسته و تلرانس لنگی یا دویدگی که با نماد فلش رو به بالا مایل به راست مشخص می شود در این بخش امکان تعیین حدود پیش فرض برای آنها وجود دارد.
در بخش بعدی به نام Chamfer Controls امکان تعیین ملاحظات پیش فرض برای پخ قطعات وجود دارد.
در بخش بعدی نیز که Display Options است، نحوه نمایش اندازه ها در موارد زیر قابل تعریف است:
شیار ها (Slot)
انواع سوراخ های استاندارد (Hole Callouts)
تلرانس های متصل به خط اندازه. در شرایطی که برای سادگی نقشه روی یک خط اندازه بخواهیم تلرانس را نیز وارد کنیم
داتوم های متصل به خط اندازه. در شرایطی که برای سادگی نقشه روی یک خط اندازه بخواهیم داتوم (مرجع تلرانس) را نیز وارد کنیم. این تنظیم خود در دو حالت برای خط اندازه و سطح قابل تنظیم است.
تنظیمات مربوط به نمایش تلرانس ها و اندازه های شیار و سوراخ
آدرس مقاله اصلی در وبلاگ تخصصی سالیدورک :
http://solidworks-iran.blog.ir/post/تلرانس-تلورانس-اندازه-گذاری-نقشه-کشی-سالیدورکز-سالیدورک