مهندسی معکوس – بخش سوم

در بخش های گذشته در خصوص تعریف مهندسی معکوس ، کاربرد ها و هدف های آن و اطلاعات اصلی مورد نیاز برای طی پروسه مهندسی معکوس توضیح داده شد. همچنین راجع به بخش اول این پروسه که استخراج اطلاعات ابعادی است مطالبی بیان شد. در این مقاله توضیحاتی در خصوص پروسه دیگر لازم در مهندسی معکوس که مواد تشکیل دهنده است ارائه می شود.

هر یک از اجزای یک سیستم که برای رسیدن به هدف خاصی طراحی شده است، نیازمند ویژگی های خاصی است. در یک خودرو هزاران قطعه وجود دارد که هر یک وظیفه ای دارد و باید به گونه ای طراحی شود که بهترین عملکرد را داشته باشد. تایرها باید منعطف باشند و در عین حال در مقابل کشش و فشار مقاومت بالایی از خود نشان دهند. شاسی خودرو لازم است تا صلب و تا جای ممکن سبک باشد. بدنه سیلندر باید به راحتی ریخته گری شده و قابلیت تراشکاری مناسبی داشته باشد و در عین حال ضریب انتقال حرارت بالایی داشته باشد.
دستیابی به این ویژگی ها بدون اطلاعات دقیق از مواد تشکیل دهنده قطعه امکان پذیر نخواهد بود و در صورتی که ویژگی های فیزیکی و شیمیایی دو قطعه با هم یکسان نباشند، حتی با وجود تطابق کامل ویژگی های ابعادی، پروسه مهندسی معکوس ناقص خواهد ماند و محصول نهایی نیازهای هدف را برآورده نخواهد کرد.
دریافت و آنالیز اطلاعات مواد تشکیل دهنده قطعه که یک بخش بسیار مهم پروسه مهندسی معکوس است آنالیز مواد (Material Analysis) نامیده می شود. در پروسه آنالیز مواد که بخشی از علم شیمی تجزیه است، ساختار مولکولی و درصد عناصر تشکیل دهنده مشخص می گردد. روش های بسیار زیادی برای آنالیز مواد کشف شده است. گزافه نیست اگر بگوییم که بیش از 100 روش مختلف برای این کار وجود دارد. در صورت تمایل می توانید به لینک زیر در دانشنامه ویکیپدیا رجوع کنید تا این روش ها را ملاحظه فرمایید. اما برای طبقه بندی، این روش ها را به چند دسته تقسیم می کنند.

• آنالیز عنصری: در این روش تنها نوع عنصر و یا مقدار آن مشخص شده ولی ساختار کریستالی عنصر یا ماده تعیین نمی شود. نام دیگر این روش آنالیز شیمیایی است.

• آنالیز فازی: در این نوع آنالیز، ساختار کریستالی یا کانی های موجود در ماده مشخص می شود.

• آنالیز ریزساختاری: در این روش شکل، اندازه و توزیع فازها بررسی می شود. این ویژگی ها اثر مهمی بر خواص نهایی ماده دارند.

البته دسته بندی های دیگری نیز در علم آنالیز مواد وجود دارد. در بسیاری از آزمایشگاه ها و تست های مخرب  و غیر مخرب به عنوان اولین مشخصه باید تعیین گردد. در پروسه مهندسی معکوس چنانچه عملیات اندازه برداری انجام نشده یا نمونه امانی باشد، حتما باید از روشهای تست غیر مخرب استفاده کرد.
بخش آنالیز مواد شامل موارد دیگری نیز هست که در بسیاری از پروژه های مهندسی معکوس با آن برخورد خواهید کرد. نیاز به بررسی پوشش سطحی، سختی سنجی و عملیات حراتی جزء معمول ترین اطلاعات مورد نیاز در پروسه مهندسی معکوس قطعات مختلف است. بدون شک مانند بحث اندازی گیری ابعادی یک قطعه، دریافت اطلاعات مواد نیز خود نیازمند تخصص و ابزارهای فراوان است که در این مقالات مجال پرداختن به آن وجود ندارد.

نگارنده : حسین قربانعلی بیک، مدیر بخش مهندسی معکوس و مدلسازی، شرکت آراکو
خدمات مهندسی معکوس آراکو