سیستم مدیریت ایمنی اتوبوس، BSMS
سوانح دلخراش اخیر ناوگان حمل و نقل عمومی که منجر به جان باختن تعداد چند ده تن از هممیهنان عزیز شده موجب تالم خاطر آحاد هم میهنان عزیز شد و با وجود اینکه آثار ظاهری این داغ با گذشت چند روز از افکار عمومی و رسانهها پاک میشود باید اذعان کرد متاسفانه آمار حوادث حمل و نقل جادهای در کشور در مقایسه با جهان بسیار بالاست (آمار ECMT بیانگر 5 برابر بودن تلفات جادهای کشور نسبت به ترکیه در سال 2005 است).
کشورهای پیشرفته برای تقویت انگیزه شرکتهای مشاور، طراح، مجریان و بهره برداران از زیر ساختها و ناوگان حمل و نقل ضوابطی را وضع نمودهاند که از جمله میتوان به مبانی محاسبات ارزش اقتصادی جان در کشورهای اروپای غربی (که متوسط چند کشور به 1500 هزار یورو بالغ میشود) برای قطارهای سریعالسیر و دستورالعمل مشابه سازمان آزادراههای فدرال آمریکا (FHWA) اشاره کرد که طی دو دهه گذشته بین 1 تا 3 میلیون دلار بر آورد شده است. حدود ده سال پیش نیز محاسباتی توسط مرکز تحقیقات راهآهن انجام شد که به نظر می رسد این عدد در حال حاضر به یک میلیارد تومان افزایش یافته است.
در تحلیل سوانح اواخر دهه 70 مشخص شد با وجود مزیت نسبی راهآهن در ایمنی، در بعضی موارد بدلیل داشتن مسیر انحصاری برخی حساسیت ها در لكوموتیورانان کاهش یافته و عادت به مسیرها در کنار سایر عوامل طبیعی میتواند غفلت لحظهای را در ایشان ایجاد و در عبور از قوسها یا ورود به ایستگاهها و ...منجر به کاهش راحتی یا ایمنی مسافرین گردد. مشابه این پدیده در اواسط قرن بیستم موجب شد سیستم هایی همچون توقف اتوماتیك قطار ATS، اعلام نزدیكی به ایستگاه، حفاظت اتوماتیك قطارATP، کنترل اتوماتیك قطارATC و ... طراحی، تولید و بكار گرفته شود.
با وجود مجهز بودن شبكه موجود ریلی به برخی از این سامانهها از گذشته دور، بدلیل قدمت، به تدریج این تجهیزات از مدار بهرهبرداری خارج گشتند و همچنین نصب و استفاده از سیستمهای جدید نیز زمانبر و هزینهآفرین بود، با استفاده از تجربیات جهانی و نتایج آزمایشات انجام شده با سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) و ترسیم گراف حرکت در مرکز تحقیقات در سال 1376 که بسیار موفقیتآمیز بود زمینه مناسبی برای طراحی و ساخت سیستم کنترل اتوماتیک قطار از نوع غیر عامل برای اعلام و هشدار مكانی، (PATC)فراهم گردید که نتیجه بسیار مثبتی داشت.
در سال 1380 نیز سیستم دیگری با استفاده از فناوری موقعیت یاب و شتاب سنج برای ارزیابی ریسک سوانح و کیفیت واگن و راحتی سیر مسافرین بر اساس شتابهای سه بعدی بر حسب مكان و زمان سفارش و تولید گردید که حتی کیفیت لكوموتیورانی را نیز معلوم میکند.
سیستم مذکور علاوه بر نمایش سرعت زمانی و مکانی، شتاب حرکت طولی و جانبی را که مبین کیفیت رانندگی لکوموتیوران میباشد را نمایش میداد و با تعیین شتاب عمودی قابلیت ارزیابی کیفیت خط نیز فراهم شد به نحوی که یکی از نقاط پرمخاطره که منجر به سانحه ای گردید شناسایی شد.
با توجه به هزینه سنگین اجتماعی حوادث جادهای که طبق برخی از محاسبات به 7 درصد درآمد ناخالص داخلی کشور بالغ میگردد و از سوی دیگر شباهت خطاهای رانندگان اتوبوس و قطار انجام مطالعاتی برای نصب و استفاده از سیستم مدیریت ایمنی ناوگان در اتوبوسهای بین شهری با قابلیت ثبت اطلاعات کیفیت رانندگی پیشنهاد میشود.
تاکید مقام معظم رهبری در ملاقات با فرماندهان نیروی انتظامی در اردیبهشت ماه سال جاری در خصوص بالا بودن تلفات تصادفات جاده ای و ضرورت کاهش مستمر این آمار تکلیفی است نه تنها بر عهده عزیزان نیروی انتظامی بلکه بر عهده کلیه سازمانها و نهادهای مرتبط بویژه شرکتهای بیمه که با ضوابط جدید میتوانند ضوابطی را برای تخفیف بیمه مبتنی بر استفاده از سیستمهای مانیتورینگ برای تعاونیهای اتوبوسرانی وضع کنند.
نگارنده : عباس قربانعلی بیک
مرجع : تین نیوز